Duyu bütünleme, beynimizde 5 duyumuzdan aldığımız bilgileri almamıza, düzenlememize ve uygun bir şekilde yanıt vermemize izin veren süreçleri tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Bedenimizi ve kafamızı nasıl konumlandıracağımızı gösteren vestibüler bir duyumuz (denge) vardır. Ayrıca, eklemler, kaslar ve bağlarımızla ne yaptığımızı bilmemize yardımcı olan propriyoseptif bir duyumuz daha vardır (vücudun uzayda farkındalığı).

Duyusal İşleme: Çevremizdeki Dünyayı Anlamak

Duyu sistemleri, beyne ve vücuda gelen ve giden bilgilerin giriş kapılarıdır. Duyularımız çevremizdeki dünya hakkında bilgi edinmeyi mümkün kılar. Beyin, olaylara yanıt vermek, dikkat etmek, öğrenmek, planlamak ve organize etmek için vücuttan ve çevreden gelen çeşitli duyusal bilgileri anlamalıdır. Bu sürece “Duyusal İşleme” denir.

Çoğu insan için duyusal işleme, sıradan çocukluk çağı faaliyetleri yoluyla doğal olarak gelişir. Bazı insanlar için ise, duyusal işleme olması gerektiği kadar verimli gelişemez ve çocuğun çevreye ve etrafındaki diğer insanlara tepki verme ve onlarla etkileşime girme becerisini etkiler.

Örneğin, bazı insanlar sesin kaynağını net olarak belirleyemiyorlarsa duyamıyorlardır. Diğer durumlarda ise, tren gibi bir şeyin hareket ettiğini görmek, insanların da kendilerini hareket ediyormuş gibi hissetmelerine neden olabilir. Beyin, olaylara yanıt vermek, dikkat etmek, öğrenmek, planlamak ve organize etmek için vücuttan ve çevreden gelen çeşitli duyusal bilgileri anlamalıdır.

Duyusal bilgileri işlemede zorluk çeken çocuklar:

• Kıpır kıpır görünebilirler
• Yeni motor becerileri öğrenmek için yavaş kalırlar
• Kıyafetlere karşı duyarlı olurlar
• “Akıllı ama tembel” olarak tanımlanabilirler

Etkili Bir Müdahale Yaratmak

Pediatrik ergoterapistler, terapi sırasında duyusal işleme bilgisini, bir çocuğun yeni becerileri daha kolay öğrenmesine yardımcı olan ve altta yatan duyusal ve motor temeli ele almak için kullanırlar. Yaklaşımlar her çocuğun ve ailenin fonksiyonel ihtiyaçlarına göre kişiselleştirilir. Çocukların güçlü yönleri ve zorlukları hakkında terapist gözlemlerini açıklar, böylece aile üyeleri, çocuklarının duyusal girdiyi işlemedeki zorluklarının günlük yaşamdaki faaliyetleri nasıl etkileyebileceğini görebilirler.

Ebeveynler ve terapistler birlikte çalıştıklarında, her çocuğun daha iyi anlaşılmasına yardımcı olurlar ve daha etkili müdahaleler sağlayabilecek yeni bilgiler edinirler.

Duyu İşleme Eksiklikleri ve Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocuklar (OSB)

OSB’li olan çocuklarda duyusal işleme eksiklikleri, davranış ve yaşam becerilerini etkileyen zorluklara neden olacak şekilde teorize edilmiştir. Sonuç olarak, bazı çocuklar çevredeki uyaranlara aşırı duyarlı veya aşırı duyarsız olabilirler. Örneğin, yüksek sesli müzik yoğun rahatsızlığa neden olabilirken, diğerlerini rahatsız eden şey parlak floresan ışıklar olabilir.

Duyu işleme eksikliği olan çocuklar motor beceriler, denge ve el-göz koordinasyonu konusunda zorluk çekebilirler.

Bazı çocuklar belirli hisleri araştırmanın ve kendini uyarıcı davranışlarda bulunmanın yollarını arayacaktır. Bunlara örnek olarak ileri geri sallanmak, kafayı bir yere vurmak ve yenilebilir olmayan nesnelerin oral keşfi verilebilir.

Duyu Bütünleme Terapisi Nedir?

1970’lerde A. Jean Ayres tarafından geliştirilen duyusal bütünleme terapisi, duyusal işleme problemleri olan (muhtemelen OSB’li olanlar da dahil) çocukların duyusal girdiyi işlemedeki zorluklarla başa çıkmasına yardımcı olmak için tasarlanmıştır. Terapi seansları oyun odaklıdır ve salıncaklar ve trambolin gibi ekipmanların kullanımını içerebilir.

Duyu bütünleme ayrıca derin basınç, fırçalama, ağırlıklı yelek ve sallanma gibi terapi yöntemlerini de içermektedir. Bu terapiler bazen endişeli bir çocuğu sakinleştirebilir. Ek olarak, duyusal bütünleme terapisinin çocuğun duyusal açıdan zengin ortamları tolere etme eşiğini artırdığı, geçişleri daha az rahatsız edici hale getirdiği ve olumlu davranışları güçlendirdiğine inanılmaktadır.

Duyu Bütünleme Terapisinin Etkililiği

OSB’li çocukların duyu işleme problemleri yaşama olasılığının daha yüksek olduğunu gösteren bilimsel çalışmalar olmasına rağmen, duyusal bütünleme terapisinin OSB terapisi olarak etkililiği sınırlı ve sonuçsuzdur. Bu, terapinin bazı çocuklara yardımcı olmayabileceği anlamına gelmese de, şimdiye kadarki etkinlikler esas olarak kişisel deneyimlere dayanmaktadır.

Çocuğunuzun duyusal işleme konusunda zorlandığından şüpheleniyorsanız çocuğunuzun çocuk doktoru ile konuşun; toplumda daha fazla değerlendirme için kaynakları olabilir.

Duyu Girişini Kontrol Etmenin Diğer Yöntemleri

Ayrıca duyusal girdiyi kontrol etme yöntemleri olarak işitsel entegrasyon eğitimi veya davranışsal optometri hakkında bilgi edinebilirsiniz. Her iki tedavi de çocuğun duyusal uyaranlara tepkisini değiştirmeyi amaçlamaktadır, ancak her iki yöntemin de bilimsel olarak geçerli olmadığı kanıtlanmıştır. Ayrıca, OSB’de görülen herhangi bir sorunun bu işitsel veya görsel problemlerle ilgili olduğuna dair kanıt yoktur.

ABD’de bulunan STAR Enstitüsü ve TEMPLE Üniversitesi işbirliğiyle düzenlediğimiz Duyu Bütünleme Klinik Yeterlilik Sertifika Kurs’larımızı incelemek için: https://www.dilgem.com.tr/tr/etkinliklerimiz–k

Kaynakça

Bu makale Autism Spectrum Disorders: What Every Parent Needs to Know kaynak alınarak Healthy Children tarafından hazırlanmıştır.