Yanlış Fikir Birliği Etkisi

Kişinin kendi düşünce, inanç ve davranışlarının tipik olarak görülmesi ve başkaları tarafından paylaşıldığına dair bir yanlılıktır (Nickerson,2022). 

Yanlış fikir birliği etkisine dair bir deney Lee Ross ve arkadaşları tarafından 1977 yılında yapılmıştır. Deneyde Stanford Üniversitesi öğrencilerine “Joe’nun yerinde yiyin.” yazan bir reklam panosu giyip bu panoyla 30 dakika boyunca kampüste dolaşıp dolaşamayacakları sorulmuştur. Bunun devamında ise “Sizce diğer öğrenciler ne cevap vermiştir?” diye sorulmuştur ve son olarak, öğrencilerden iki seçeneğin her birini seçmesi muhtemel kişinin özelliklerini tanımları istenmiştir.

“Yanlış Fikir Birliği Etkisi” deneyi, bireylerin kendi görüşlerinin, inançlarının ve tercihlerinin diğer insanlar tarafından daha yaygın olarak paylaşıldığına dair yanılgıya düşme eğilimini incelemiştir. Bu deney, insanların kendi düşüncelerini başkalarının da benimsediğini varsayma eğilimlerini göstermiş ve bu durumun sosyal etkileşimler ve grup dinamikleri üzerinde önemli etkileri olduğunu ortaya koymuştur. Ross ve arkadaşlarının çalışması, sosyal psikoloji alanında önemli bir katkı sağlamış ve bireylerin sosyal çevrelerindeki yanılgılarını anlamada temel bir referans noktası oluşturmuştur.

Öğrencilerin;

• Yaklaşık %53’ü reklam panosunu giymeyi kabul etmiştir. Diğer öğrencilerin yaklaşık %65’inin de onlarla aynı fikirde olduklarını ve giymeyi kabul ettiklerini düşündüklerini bildirmişlerdir.
• Yaklaşık %47’si ise reklam panosunu giymeyi reddetmişlerdir. Reddeden bu öğrenciler diğer öğrencilerin yaklaşık %69’unun bu fikri paylaştığını ve giymeyi reddettiklerini düşündüklerini bildirmişlerdir (Shatz,2021).
• Kişilik tanımlamalarında ise; panoyu giymeyi kabul edenlerin etmeyenler için yorumu “komik gözükmek istemiyor olabilirler” şeklinde olurken panoyu giymeyi reddedenlerin kabul edenler için yorumu “tuhaflar” şeklinde olmuştur.

Bu deneyin sonucunda görüyoruz ki, insanlar kendi düşüncelerinin başkaları tarafından paylaşıldığını düşünmektedir. Bu bilişsel yanlılık zaman zaman uç noktalarda yapılabilmekte ve kişi diğer birçok kişinin kendisiyle aynı fikirde olduğunu varsayabilmektedir.

Peki bunun nedeni nedir?

1. Motivasyonel Faktörler: Araştırmacılar yanlış fikir birliği etkisinin kişilerin motivasyonel süreçlerini etkilediğini vurgulamıştır (Lee ve ark.,1976). Bireyler kendi düşüncelerinin diğer bireylerle aynı veya benzer olmasını isterler. Aynı fikre sahip olma düşüncesi ise kişide özgüven duygularını arttırarak kişiyi motive eder.
2. Seçici Maruziyet ve Ulaşılabilirlik Faktörleri: Bireyler kendileri gibi düşünen kişilerle birlikte vakit geçirmeyi isterler ve daha çok kendileriyle aynı fikirde olan insanlarla arkadaş olma eğilimindedirler. Bu nedenle deneyde olduğu gibi çevrelerindeki insanların da onlar gibi düşüneceğini, hissedeceğini ve benzer ya da aynı inançları olduğunu varsayarlar.
3. Dikkat Odağı: Bireylerin dikkat odağı çoğunlukla kendileridir. Daha çok kendi düşüncelerine odaklanır, kendi yaklaşım ve inançlarını esas alırlar ve bu sebeple yanlılıkla yanıt verebilirler.
4. Belirsizlik: Belirsiz durumlarda (deneydeki “Diğer öğrencilerin yanıtı sizce nedir?” sorusu gibi) bireyler daha çok kendi seçimlerini seçme eğilimindedirler.
5. Benmerkezci Önyargılar: Bireyler çoğu zaman olayları kendi bakış açısından bakarak yorumlar ve diğerlerinin farklı bir bakış açısıyla yaklaşabileceğini düşünmez bu nedenle olaylara benmerkezci bir bakış açısıyla yaklaşarak yorumlamaları daha muhtemeldir.

Yanlış Fikir Birliği Etkisi deneyinde, katılımcıların kendi görüş ve inançlarını ne derecede başkaları tarafından paylaşıldığına dair algılarını değerlendirdiler. Katılımcılar, çeşitli konularda kendi pozisyonlarını belirttikten sonra, diğer katılımcıların bu konulardaki görüşlerini tahmin ettiler. Sonuçlar, katılımcıların kendi görüşlerinin, grup içinde daha yaygın olduğunu düşündüklerini gösterdi. Bu, insanların kendi inançlarını ve tercihlerini başkalarının da paylaştığına dair yanılgıya düşme eğilimlerini ortaya koydu ve sosyal algılar üzerindeki etkileri açısından önemli bulgular sunmuştur. Bu deney, sosyal psikoloji literatüründe, bireylerin sosyal çevrelerindeki algı yanılgılarını anlamak için kritik bir çalışma olarak kabul edilir.

Ross ve arkadaşlarının deneyinin devamında, katılımcıların bu yanlış fikir birliği algısının, kendi görüşlerinin daha doğru veya kabul edilebilir olduğuna inanmalarına yol açtığı görülmüştür. Bu, özellikle tartışmalı veya bölücü konularda, grup içi dinamikler ve karar verme süreçleri üzerinde önemli etkiler yaratmaktadır. Deney, insanların sosyal çevrelerindeki algı yanılgılarını ve bu yanılgıların bireysel ve grup düzeyindeki kararları nasıl etkileyebileceğini anlamak için önemli bir araştırma olarak kabul edilmektedir. Bu tür bulgular, sosyal psikolojinin yanı sıra politika yapımı, pazarlama ve eğitim gibi alanlarda da uygulamalı öneme sahiptir.

Kaynaklar:

http://www.olaganustukanitlar.com/yanlis-ortaklik-etkisi-the-false-consensus-effect-nedir/ adresinden alındı

Ross, L., Green. D., & House, P. (1976, 4 21). The “False Consensus Effect”: An Egocentric Bias in Social Perception and Attribution Processes . Journal of Experimental Psychology, s. 279-281.

Nickerson, C. (2022). How False Consensus Effect Influences the Way We Think About Others. Simply Psychology: https://www.spring.org.uk/2021/06/false-consensus-effect.php adresinden alındı

Shatz, I. (2022). Yanlış Fikir Birliği Etkisi: Neden Başkalarının Bizle Aynı Fikirde Olduğunu Düşünürüz? Evrim Ağacı: https://evrimagaci.org/yanlis-fikir-birligi-etkisi-neden-baskalarinin-bizle-ayni-fikirde-oldugunu-dusunuruz-10767 adresinden alındı

ŞUBELERİMİZ